Valjevska Gračanica je manastir čiji troslojni temelji, svedoče koliko je ona puta bila obnavljana.
Puno versko ime ovoga objekta je crkva Svetog Arhangela Mihaila i ono je do skora čuvalo i jedno od najstarijih crkvenih zvona koje je izbeglo sudbinu da postane oružje protiv Srba.
A evo zbog čega je ova crkva do skora bila centar kulturnog i istorijskog značaja!
Ova crkva potiče i XV veka prema nekim istraživanjima.
Spominje u turskim spisima iz XVI veka, a delobvi robova i konaka svedoče da je ona mogla da postoji i ranije, tipa iz XVII veka prema nekim izvorima i da je bila zadužbina Nemanjića.
Prema narodnom predanju Valjesku Gračanicu su sagradila tri brata Svetog Simeona, pa je kasnije obnovljena u XIII veku. Ono što je sasvim sigurno je to da je tri puta obnavljana.
Zna se i da si Turci jednom opljačkali i srušili deo religijskog zdanja.
Čudotvorna lipa
Nakon što su je Turci srušili iz oltarskog dela počela je da raste lipa debljine oko 30 cm koja je svojom krošnjom na neki način dala krov crkvi. Meštani su na granama videli kandila i sveće i sami su odlučili da obnove taj deo oltara. Kao sećanje na to čudesno drvo kod oltara se dugo čuvao panj čuvene lipe.
Veoma neobična arhitektura Crkve
Ono po čemu je ova Crkva još poznata i posebna jeste njena arhitektura po kojoj se razlikuje od ostalih srednjovekovnih zdanja. Naime apsida je sedmostrana, što može da ukazuje na to da je svaka od njih posveće sedmorici arhangela.
Uklesano žezlo na nadgrobnoj ploči igumana svedoči da je ova Crkva bila pod kraljevskom zaštitom. Zidovi su nejednake debljine, temelji su ukopani dota duboko oko 1,2 do 1,4 metra.
I zidovi i temelji su pravljeni od lomljenog kamena i omalterisani debelim slojem maltera. Upravo ovaj specifičan način granje onemogućio je premeštanje manastirskog zdanja kako su to neki predlagali
Na ostacima fresaka mogla se videli loza što je odlika zadužbine Nemanjića. Arheološkim istraživanjem je utvrđeno da je u blizini Hrama postojalo groblje i i pećina isposnica.
Valjeska Gračanica je do nedavno čuvala i najstarije zvono u Srbiji. Tokom Prvog svetskog rata Austrougarska vojska je skidala zvona sa srpskih crkava i pretapala ih i pravila od njih topove kojima su ubijani Srbi.
Nije nigde zapisano kako je ovaj Hram izbegao takvu surovu sudbinu, ali prema predanjima kadu su austriugarski vojnici krenuli ka manastiru horda naroda iz sela krenula je u odbranu zajedno sa srpskim vojnicima pei čemu su su neprijatelji uplašili i povukli. A samo zvono je poklon hramu od strane kneza Miloša Obrenovića i datira iz 1836. godine. Danas se ne zna gde je zvono ali kako se tvrdi jedan od sveštenika je odneo zvono iz crkve par dana pre nego će menastir biti potopljen
Sadašnja crkva sazidana je na temeljina iz 1818. godine. Gradili su je Miroslav Tomić iz Stubla i Vukosav Veselinović iz Tubravića. Sveti Vladika Nikolaj Velimirović je naloži da se sagradi današnje kube i ovu crkvu je nazvao Svetom Gorom.
Najstariji zapis o crki zapisao je Joakim Vujić 1826.godine. Vlada Srbije je u jedno trenutku Valjesku Gračanicu proglasila spomenikom kulutre velikog kulturnog i istorijskog značaja.
Danas se Valjevska Gračanica nalazi pod vodom.
Pogledajte slike potopljenog manastira na sledećoj strani.
