U periodu srednjeg veka nicala su brojna utvrđenja na Dunavu. Iako je njihova funkcija prvenstveno bila odbrambena, one su za cilj imale i da fasciniraju protivnika. Često su bile i simbol moći, blagostanja i napretka, a mesto njihovog podizanja je pažljivo birano. U Srbiji, duž reke Dunav, postavljeno je 7 tvrđava.
1. Tvrđava Bač
Utvrđeni zamak sa predgrađem ove tvrđave izgrađeni su na meandru reke Mostonge, leve pritoke Dunava. Izgradnju tvrđave započeo je još Kralj Karlo Robert Anžujski 1338. godine.
Sem vojnog, verskog i upravnog sedišta, tvrđava je bila i glavni oslonac srednjevekovnog grada Bača. Despot Stefan Lazarević je upravo na ovoj tvrđavi organizovao odbranu od Turaka 1413. godine.
Utvrđenje obuhvata površinu od 8 700 m2 i sastoji se od pet isturenih i odbrambenih kula povezanih masivnim bedemima. Na istočnom delu tvrđave se nalazi branič- bunar, rezidenicjalna palat, cisterna, magacin za hranu.
Ono što privlači pažnju na ovom utvrđenju je donžon kula na kojoj su smeštene spiralne stepenice i nužnici. Takođe, tu je i kula sa gotičkom kapelom na spratu i kružna kula sa blkonima i kamenim konzolama.
2. Petrovaradinska tvrđava u Novom Sadu
Na mestu gde se danas nalazi Petrovaradinska tvrđava u prvoj polovini 13. veka bio je podignut samosta. Kamen temeljacdanašnje tvrđave položio je izaslanik cara Laopolda I 1692. godine. Utvrđenje je dogradio nadbiskup Petar varadi krajem 15. veka. Turci su ga zaposeli 1526. godine.
Petrovaradin postaje izuzetno značajno mesto za borbu protiv Turaka, kada su ga, krajem 17. veka osvojili Austrijanci. Strukturu ove tvrđave čini sklop vojno-stambenih i administrativnih zgrada i dva sakralna objekta podignuta u 18. veku- samostani Franjevaca i Jezuita. Tek od 1918. tvrđava postaje deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Petrovaradinska tvrđava spada među najbolja ostvarenja evropske barokne vojne arhitekture, koje su do danas ostale u celosti sačuvane.
3. Kalemegdan u Beogradu
Slojevit i veoma složen kompleks izgrađenje na bregu iznad ušća Save u Dunav. U 2. veku tu je podignut rimski kastrum, kao stalni logor IV Flavijeve legije i važno je odbrambeno uporište na granici Rimskog carstva. Nakon što su ga razorili Goti (378) i Huni (441), utvrđenje je bilo obnovljeno u 6.veku. Nepunih sto godina kasnije razorili su ga Avari i Sloveni. Prvu slovensku naseobinu već krajem 9. veka savremenici poznaju pod imenom Beograd. U tom razdoblju za odbranu se koriste stari antički bedemi, a tek sredinom 12. veka, pod vizantijskom vlašću, počinje izgradnja novog srednjovekovnog zamka. Kako bi učvrstili granice svoje države na obalama Save i Dunava srpski vladari u 16. veku podižu utvrđeno predgrađe na obali Save, povezano sa kastelom na bregu.
Utvrđenje se rekonstruiše početkom 15. veka, kada Beograd postaje prestonica Srbije. Tada je podignuto novo utvrđenje Gornjeg grada sa vladarskim dvorom. Izgrađen je i donji grad sa istočnim i zapadnim predgrađem. Ozbiljna oštećenja tvrđava je pretrpela tokom austro-turskih ratova.
Za vreme austrijske vladavine u 18. veku izgrađena su nova odbrambena utvrđenja po Vobanovom sistemu. Sa ovim modernim utvrđenjem Kalemegdan je bio jedan od najjačih odbrambenih utvrđenja u jugoistočnoj Evropi.
4. Smederevski grad
Tvrđava je podignuta u 15. veku na ušću Jazave u Dunav, kao nova prestonica srednjovekovne Srbije posle gubitka Beograda. Prvobitno je sagrađen zamak sa vladarskim dvorom, zamišljen kao samostalno utvrđenje, a potom je opasan širi prostor na ušću dve reke namenjen izgradnji gradskog naselja.
Glavna kula – donžon, nalazi se sa strane Dunava, a ostale četiri isturene kule nalaze se na kopnenoj strani. Na jednoj od njih nalazi se ime despota Đurđa Brankovića izvedeno opekom. U unutrašnjosti zamka nalazile su se tri zgrade dvora. Unutrašnji bedemi su se satojali od 11 kula. Ispred njih se nalazio spoljni bedem sa položajima za topove i kulama, kao i široki rov ispunjen vodom.
Najveće oštećenje u svojoj istoriji tvrđava je pretrpela 1941. godine zbog eksplozije nemačkog skladišta municije.
5. Tvrđava u Ramu
Tvrđava se nalazi na obali Dunava blizu od Velikog Gradišta. U 15. veku ju je sagradio sultan Bajazit II kako bi osnažio odbranu od ugarskih upada. Tokom 18. veka, u austro-turskim ratovima ponovo postaje strateški značajno uporište, ali već u prvoj polovini 19.veka život u njemu lagano zamire, kada ga Turci definitivno napuštaju.
Tvrđava u Ramu predstavlja pravi primer artiljerijskih utvrđenja u Srbiji.
Oko tvrđave se za vreme Turaka razvio i civilno naselje.
6. Kapija islama, Fetislam, tvrđava u Kladovu.
Zapadno od sadašnjeg naselja Kladovo nalazi se tvrđava Fetislam, koju čine dve utvrđene celine iz različitih epoha, Mali i Veliki grad. Malo utvrđenje su podigli Turci po zapovesti Sulejmana Veličanstvenog u 16. veku. Oko utvrđenja nalazi se skriveni put sa eskarpom, a sa tri strane tvrđave nalazi se vodeni rov.
U prvoj polovini 19. veka bila je ključna za očuvanje turske prevlasti u Srbiji.
7. Golubačka tvrđava
Ova tvrđava je podignuta početkom 14. veka kao važna strateška tačka za odbranu granice na ulazu u Đerdapsku klisuru. Tvrđava se sastoji od 9 kula različitog oblika.U planu utvrđenja jasno se uočavaju dve celine – unutrašnje i spoljno utvrđenje, čije se kule i bedemi spuštaju do najviše tačke na kojoj je donžon, sve do obale Dunava. Ispred najnižeg dela utvrđenja je vodeni rov preko koga se mostom stizalo do kapije. Kapija je uništena probijanjem bedema i izgradnjom savremenog puta kroz tvrđavu.
Nakon smrti despota Stefana Lazarevića tvrđava je trebalo da se vrati u vlasništvo Ugarskoj. Te planove je osujetio vojvoda Jeremija, koji je tvrđavu prodao Turcima za nekoliko hiljada dukata 1427. godine. Malo zatim 1444. godine, na osnovu Segedinskog mira, tvrđava je predata Đurđu Brankoviću.
Izvor:B92
