Ana Glinskaja – Jakšić, baka velikog cara Ivana Groznog, preuzela je brigu o vaspitanju maloletnog imperatora nakon što su mu roditelji preminuli. Kao suvladarka iz senke, zadražala je moć na moskovskom dvoru do kraja života.
Ruski forenzičari su pre nekoliko godina uspeli da rekonstruišu prelepi lik velike knjeginje Elene (Jelene) Glinskaje, žene velikog knjaza Vasilija Trećeg Obolenskog, majke cara Ivana Groznog i kćerke naše Ane Jakšić. Ispostavilo se da je ona uvela jedinstvenu valutu – rublju i započela istorijski poduhvat koji je ostvario njen sin – stvaranje jedinstvene i moćne ruske imeprije.
Međutim, istoričari su utvrdili da je poreklo lepe i moćne Elene prava misterija.
Osim da je umrla mlada i verovatno otrovana, sve ostalo bilo je nepoznato. Njen sin, budući car Ivan, ostao je rano i bez oca. Postavilo se logično pitanje – ko je u smutnim vremenima borbi obalasnih vladara-boljara, u 16. veku u Rusiji vaspitavao i pripremao za velike državotvorne poduhavate mladog Ivana, koji je krunisan sa samo šesnaest godina?
U otkrivanju istine, ruske istoričare su putokazi usmerili na nekoliko jasnih dokaza. Prvi je bio neobično veliki broj srpskih svetitelja na freskama i ikonama ruskih crkava i manastira u doba cara Ivana. Drugi putokaz bio je njegov nadimak Strašni, kako glasi srpski prevod ruske reči Grozni, a dobio ga je zbog žestokog suzbijanja lokalnih boljara u nameri da izgradi moćnu i jedinstvenu državu. U njegovim postupcima mnogo toga je podsećalo na vladavinu Nemanjića…
Onda je otkrivena još jedna neobična sličnost s porodicom koja je srednjovekovnu Srbiju učinila najmoćnijom zemljom Balkana. Naime, Ivan Grozni je primio Hilandarce i postao ktitor Nemanjićke zadužbine na Svetoj gori, ne pripajajući ga ruskoj crkvi.
Koje je bilo poreklo bake Ivana Groznog i srpske princeze?
Ruski istoričari ustanovili su da je Ivan Grozni ljubav prema Srbiji, Nemanjićke navike i ktitorsku tradiciju nasledio po ženskoj liniji. Otkrili su da je njegova baka Ana Glinskaja pre udaje bila “Ana Jakšić, princeza od Srbije”. Ona je bila potomak Jakše Brežičića, vojvode despota Đurđa Brankovića, rodonačelnika Jakšića. Ova plemićka porodica bila je i u dalekom srodstvu i sa vizantijskom carskom porodicom Paleologa. Tada su važili za poslednji izdanak srpskih velikaša s dovoljno novaca i moći da pomognu Hilandaru.
I posle propasti despotovine Đurđa Brankovića, Jakšini sinovi Stefan i Dmitar nastavili su rat s Turcima. Prešli su u Ugarsku sa 1.200 svojih ratnika i herojstvom u borbi sa Osmanlijama zadivili ugarskog kralja Matiju Korvina koji ih je nazvao „stubovima hrišćanstva“ i dao im 1464. godine plemićku titulu i vlastelinstvo.
Zato nije bilo čudo da se visokorodna Ana, treća ćerka Stefana Jakšića, Princeza od Srbije, udala za poltavskog knjaza Vasilija Ljvoviča Glinskog.
Njena kći Jelena Vasiljevna je posle udaje za ruskog regenta velikog kneza Vasilija Ivanoviča pokazala u najboljm svetlu tradiciju srpskih državotvornih vladarki, ali ju je to koštalo života u obračunima na ruskom dvoru. Onda je na scenu stupila baka Ana i preuzela vaspitanje budućeg cara, ali i suvladarstvo iz senke, kao prava sledbenica tradicije snažnih srpskih žena koje su najtežim vremenima uzimale kormilo države.
O tome govori i mržnja boljara koji su izmislili legendu da je Ana od Srbije čarobnica i da je izazvala katstrofalan požar u Moskvi. Dugo se verovalo zapadnim jezuitskim izvorima da su je zbog toga oteli iz dvora i spalili. Međutim, dugo zaboravljeni ruski crkveni arhivi pokazali su nešto sasvim drugo. Jedan od prvih velikih uspeha cara Ivana bila je odbrana bake Ane od boljara. Nalik carici Milici ona je postala monahinja, ali je do smrti sačuvala uticaj na ruskom carskom dvoru.
Izvor: Vikipedija, RTS, Mediji
