Johan Hristof fon Bartenštajn bio je austrijski državnik i dvorski savetnik u Beču od 1721. Tajni državni sekretar Austrije postaje 1727, baron 1733. Vice kancelar 1753. Uz ove poslove Marija Terezija ga je izabrala za vaspitača svoga sina, budućeg austrijskog cara Josifa II. Za carevića je pisao uputstva o upravljanju državom i 10 knjiga o narodima Austrije.
On je potvrdio činjenicu da su Srbi u Hrvatskoj i Slavoniji starosedelačko stanovništvo:
“A već su car Rudolf Drugi i car Matija, kao kraljevi Ugarske, našli pravo (priznajući da su Grci ili Vlasi /Srbi/, koji u onim krajevima stanuju, obadvema kraljevinama: Slavoniji i Hrvatskoj, itekako pomogli time što su Turke zadržali od daljeg upadanja u onu prvu) da im najsnažnije osiguraju uživanje svega onoga što su god za njihova doba imali, ako bi to ležalo u jednoj ili drugoj od ovih dveju kraljevina. ”
Ovde je sve jasno — austrijski carevi i mađarski kraljevi svedoče da su Srbi branili Slavoniju od Turaka u 16. stoleću i da su odgađali turska osvajanja i sad, kad je Slavonija oslobođena — kraj 17. stoleća, priznaju im vlasništvo nad bivšom imovinom — i u Slavoniji i u Hrvatskoj.
Grof Bartenštajn demantuje da je većina današnjih Srba na teritorijama severne Srbije (Vojvodine), Mađarske i Hrvatske poreklom od onih Srba koji su iz Srbije došli pod vođstvom svog patrijarha Arsenija Čarnojevića 1690. godine. Bartentštajn, time, ponavlja da je većinsko srpsko stanovništvo u ovim krajevima starosedelačko. To čini na zanimljiv način.
Austrija je odlučila da se nagrade svi Srbi koji su u ovoj seobi došli sa svojim patrijarhom, ali to državni organi nisu mogli da sprovedu, jer je bio u pitanju neznatan broj porodica, u odnosu na starosedelačke, među kojima su se došljaci izgubili. Evo tog opisa Bartenštajna:
“Odmah godine 1701, htedoše ukloniti mitropolita sa granice i narediti mu stan u Sent-Andreji, više Budima, i dokazati da Leopolodova obećanja pripadaju samo onim porodicama što su prešle ovamo s mitropolitom Čarnojevićem — koje bi, posle dvanaest godina, teško bilo pronaći. ”
Bartenštajn svedoči da su u osamnaestom stoleću svi stanovnici Slavonije Srbi — jedni su pravoslavni, a drugi, takođe, pravoslavni ali priznaju rimskog papu i za svog poglavara (unijati):
“Još se jedna razlika pojavljuje kod graničara u tom — što su jedni od njih unijati, drugi pak nisu. U ove poslednje (pravoslavne) broje se osobito Varaždinci i u Slavoniji stanovnici u Zemunskom srezu, a nasuprot — ostatak je mešovit, i u Gradiščanskom srezu naći ćeš daleko više unijata, nego li neunijata.”
Slobodan Jarčević/Tripod
